معصومه جمال‌دوست؛ کارشناس تغذیه
ابهام در بازاریابی مواد غذایی
اطلاعات تغذیه‌ای روی برچسب‌های مواد غذایی بسته بندی شده راهی برای انتقال اطلاعات مربوط به تغذیه به مصرف کنندگان می‌باشد.
امروزه با استفاده از عباراتی نظیر "آنتی اکسیدان"، "بدون گلوتن" و "دانه کامل" که در برچسب‌های تغذیه‌ای مواد غذایی مختلف به کار برده می‌شود، مصرف کنندگان را به تفکر در مورد این برچسب‌های بسته بندی فرا خوانده، در واقع محتوای آن بسته بندی را سالم‌تر از آنچه که در حقیقت است نشان داده و باعث گمراه شدن مصرف کننده در انتخابهای غذایی می‌شوند.
بر طبق نظر محققان این "احساس غلط سلامت" و همچنان ناتوانی در درک اطلاعات تغذیه‌ای بر روی برچسب‌های تغذیه‌ای مواد بسته‌بندی شده ممکن است به اپیدمی چاقی کمک کند.
بازاریابان مواد غذایی از مصرف کنندگانی که تمایل دارند مواد غذایی حاوی مواد مغذی و سالم‌تر را انتخاب کنند بهره برداری می‌کنند در حالیکه این مواد غذایی، گاهی حتی مغذی هم نیستند.
چگونه بازاریابی مواد غذایی یک احساس نادرست سلامتی ایجاد می‌کند؟
مصرف کنندگان به دنبال انتخابهای غذایی هستند که برچسب‌های آنها حاوی اطلاعات مربوط به سلامت باشد ولی در حقیقت نوشته‌هایی که به عنوان حقایق تغذیه‌ای روی بسته بندی‌ها چاپ می‌شوند براساس استاندارهای سازمان غذا و دارو نیست.
واژه‌هایی مثل ارگانیک، آنتی اکسیدان، طبیعی و بدون گلوتن حاوی برخی از مزایای سلامتی است، هنگامی که مردم در مورد آنها فکر می‌کنند به دنبال این تبلیغات بازاریابی کشیده می‌شوند ولی در حقیقت آبمیوه‌ها، دارای آنتی‌اکسیدان زیادی نیستند و بیشتر آنها حاوی شربت فروکتوز یا شکر هستند این بدان معناست که این مواد غذایی که مفید برای سلامتی نامیده می‌شوند در واقع اصلاً مفید نیستند.
پشت پرده استفاده از بعضی از کلمات روی بسته بندی‌های مواد غذایی دیدگاه روان شناسی وجود دارد که باعث می‌شود تا مصرف کنندگان مواد غذایی ناسالم را انتخاب کنند.
وقتی این کلمات در بازاریابی مورد استفاده قرار می‌گیرند ذهن مخاطب را درگیر می‌کنند و رفتارهای بعدی را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند.
واژه‌های گمراه‌کننده بسته‌بندی
مصرف‌کنندگان بدون آگاهی در مورد این حقیقت، مواد غذایی را با کلمات گمراه کننده که به انتخاب بازاریابان روی بسته بندی‌ها درج می‌شود، انتخاب می‌کنند.
وقتی بسته بندی‌هایی حاوی کلماتی مثل ارگانیک، شکلات مفید برای قلب سالم، کره بادام زمینی طبیعی، را جلوی مصرف کنندگان قرار دهیم بی شک مخاطبین همین بسته بندی‌ها را انتخاب می‌کنند.
در واقع مصرف کنندگان این واژه‌ها را به عنوان گزینه غذایی سالم‌تر ارزیابی می‌کنند.
اهمیت آموزش برچسب‌های غذایی به مصرف‌کنندگان
در مقابل، متاسفانه مصرف کنندگان هم در خواندن برچسب‌های تغذیه‌ای اطلاعات کافی و مناسب را ندارند.
باید بدانیم برچسب بدون شکر یا بدون چربی برابر با تضمین کیفیت ماده غذایی نیست.
واژه‌هایی مانند بدون چربی یا بدون قند، کم چرب یا با نمک کاهش یافته که در برچسب‌های تغذیه‌ای استفاده می‌شود ممکن است به مصرف کننده حس اعتماد را قبل از خرید بدهد اما استفاده از این کلمات در واقع به ندرت کیفیت واقعی مواد غذایی را نشان می‌دهد.
تولید کنندگان مواد غذایی باید ادعاهای تغذیه‌ای درست را در مواد غذایی بسته بندی و نوشیدنی‌های آماده مصرف درج کنند تا مصرف کنندگان انتخابهای سالمی داشته باشند و خرید درستی انجام دهند.
در بسیاری از مواد غذایی که ادعاهای کم چرب، کم قند، و یا کم نمک داشتند بعد از بررسی نشان داده شد که مشخصات تغذیه‌ای ضعیف‌تری نسبت به بسته بندی‌های فاقد این ادعاها، داشتند.
به عنوان مثال یک کلوچه با ادعای چربی کاهش یافته 4/5 گرم چربی در مقایسه با 7 گرم چربی در کلوچه با چربی کامل دارد ولی هنوز هر دوی این‌ها شامل 14 گرم شکر در هر عدد هستند.
شکلات شیری کم چرب نمونه دیگری است که محتوای چربی پایینی دارد اما قند آن نسبت به شیر ساده بالاتر است و قند و چربی آن نسبت به سایر نوشیدنی‌ها بالاتر است.
لزوم توجه سازمان‌های نظارتی
اداره غذا و دارو به تولیدکنندگان مواد غذایی و نوشیدنی‌های بسته بندی الزام می‌کند تا برچسب‌های مختلف را برای مواد غذایی مختلف اختصاص دهند.
اگر می‌خواهیم انتخاب سالم‌تری داشته باشیم نباید بر ادعای کاهش یافته روی مواد غذایی بسته بندی تکیه کنیم چرا که این ادعا گیج کننده است زیرا نسبی‌اند و تنها در مورد یک ماده مغذی هستند.
سازمان غذا و دارو در صورتی اجازه می‌دهد روی بسته بندی مواد غذایی عبارت کم چرب استفاده شود که آن ماده غذایی کم‌تر از 3 گرم در مقایسه با مقدار مرجع چربی داشته باشد.
این مقدار مرجع برای هر محصول متفاوت است. به عنوان مثال این مقدار برای کلوچه‌ها 40 گرم است و برای چیزکیک 125 گرم است.
کلوچه کم چرب می‌تواند 3 گرم چربی در 40 گرم داشته باشد در حالیکه چیزکیک کم چرب باید 3 گرم چربی در 125 گرم داشته باشد بنابراین چیز کیک انتخاب غذایی سالم‌تری نسبت به کلوچه خواهد بود.
اهمیت آگاهی تغذیه‌ای در انتخاب صحیح
گروه‌هایی از مصرف کنندگان احتمال بیشتری دارد تا مواد غذایی با ادعای تغذیه‌ای را انتخاب کنند.
وضعیت اجتماعی اقتصادی مصرف کنندگان بر این انتخاب اثر می‌گذارد؛ خانوارهای دارای سطح درآمد بالا و متوسط احتمال بیشتری برای خرید مواد غذایی و نوشیدنی بسته بندی با ادعای کم محتوا و غلط دارند.
دانش تغذیه‌ای و درک ادعاهای استفاده شده در برچسب‌های مواد بسته بندی بر انتخابهای مصرف کنندگان اثر دارد آنهایی که دانش تغذیه‌ای بالاتری دارند انتخابهای سالم‌تری دارند و ادعای غلط سلامتی را تشخیص می‌دهند و سعی می‌کنند تا آن گزینه‌ها را انتخاب نکنند.
یادگیری برچسب خوانی مواد غذایی بسته بندی در بین دانش آموزان از اهمیت ویژه‌ای برخودار است و باعث می‌شود این گروه از مصرف کنندگان انتخاب سالم‌تری داشته باشند.
در کل مصرف کنندگان برچسب‌های تغذیه‌ای را برای مواد غذایی راحتی مثل انواع غلات، غذاهای میان وعده، نان و روغن مشاهده می‌کنند.
برای ارتقای درک مصرف کنندگان از ترکیب غذاهای بسته بندی شده و انتخابهای سالم، باید به گروه‌های غذایی توجه کنیم و هنگام اجرای طرح‌های برچسب زنی تغذیه‌ای برای همه صنایع کوچک و بزرگ باید ادعای درست قید شود و همه مواد مغذی در همه مواد غذایی مختلف ذکر شود.
میزان استفاده از برچسب‌های تغذیه‌ای در طول زمان برای یک محصولی که همیشه خریداری می‌شود کاهش می‌یابد و مصرف کننده بعد از مدتی رغبتی به خواندن برچسب‌ها نشان نمی‌دهد.
بنابراین برای بهبود تأثیر برچسب زدن روی مواد غذایی باید برخی از سیاست‌های تکمیلی در صنعت غذا را مورد توجه قرار داد.
برنامه‌های آموزشی برای دانش اموزان، خانواده‌ها و همه کسانی که با خرید و انتخاب مواد غذایی سروکار دارند یک ابزار مفید برای تشویق استفاده از جداول تغذیه‌ای درج شده روی بسته بندی مواد غذایی می‌باشد که در نتیجه باعث بهبود عادات غذایی و رفتاری در جامعه می‌شود.
